Η ιστορία του τόπου μας

Η Ναύπακτος, μία πόλη γνωστή από την αρχαιότητα, πήρε το όνομά της από τις λέξεις «ναυς» και «πήγνυμι» που σημαίνει «κατασκευάζω πλοίο». Οι πρώτες αναφορές για αυτή ανάγονται  στο 1104 π.Χ., όταν οι Δωριείς ήρθαν στην περιοχή για να κατασκευάσουν πλοιάρια και να περαιωθούν απέναντι στην Πελοπόννησο.

Η περίοπτη γεωγραφική της θέση, στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου, την κατέστησε μήλον της έριδος τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και κατά τους βυζαντινούς και νεότερους χρόνους. Η πόλη αρχικά ανήκε στους Εσπέριους Λοκρούς, οι οποίοι έχασαν την κυριαρχία της από τους Αθηναίους το 454 π.Χ.. Οι Αθηναίοι, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, τη χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο σημαντικών θαλάσσιων και χερσαίων επιχειρήσεων. Λοκροί, Αθηναίοι, Μεσσήνιοι, Αχαιοί, Θηβαίοι, Μακεδόνες και  Αιτωλοί εναλλάσσονται στην κυριαρχία της Ναυπάκτου και διαμορφώνουν τη σπουδαία μακραίωνη ιστορία της.   Από το 338 π.Χ. έγινε κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας και τόπος διεξαγωγής  των αντίστοιχων συμβουλίων. Το 191 π.Χ. η Ναύπακτος πολιορκήθηκε από τους Ρωμαίους και έπειτα από συνθηκολόγηση πέρασε στα χέρια των Λοκρών και εξαρτήθηκε πολιτικά από τη ρωμαϊκή αποικία στην Πάτρα.

Ο σημαντικός ρόλος της Ναυπάκτου κατά την πρωτοβυζαντινή εποχή υποδηλώνεται και από την ύπαρξη ισχυρών οχυρώσεων, στις οποίες αναφέρεται – ήδη από τον 6ο αι. – ο βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος. Στη μεσοβυζαντινή εποχή οι πληροφορίες για τη Ναύπακτο είναι περισσότερες. Είναι πιθανόν μετά το 880η Ναύπακτος να έγινε πρωτεύουσα του θέματος της Νικοπόλεως και η επισκοπή Ναυπάκτου αναβαθμίστηκε σε «μητρόπολιν Παλαιάς Ηπείρου». Επίσης, την περίοδο εκείνη καθιερώθηκε ως μία εκ των σημαντικών βάσεων ελλιμενισμού του βυζαντινού στόλου των δυτικών επιχειρήσεων και διέθετε ναυπηγείο.  Την ίδια εποχή είχε αυξηθεί και η εμπορική σημασία του λιμανιού της Ναυπάκτου και η πόλη αναφέρεται ως ενδιάμεσος σταθμός στα ταξίδια διπλωματικών προς και από την Κωνσταντινούπολη.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Φράγκους το 1204, η Ναύπακτος πέρασε για ένα σύντομο διάστημα στον έλεγχο των Βενετών, που την αναφέρουν στις πηγές τους ως Nepanto (μτγ. Lepanto), ενώ λίγα χρόνια αργότερα, με τη συνθήκη του 1210, παραχωρήθηκε στον Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α΄ Άγγελο Δούκα Κομνηνό. Είναι ίσως η περίοδος για την οποία έχουμε τα πληρέστερα στοιχεία για την ιστορία της πόλης, χάρη σε δύο χαρισματικές μορφές που ανέβηκαν στον επισκοπικό θρόνο στα τέλη του 12ου και τις αρχές του 13ου αιώνα: στον Κωνσταντίνο Μανασσή και στον Ιωάννη Απόκαυκο. Ο Απόκαυκος ιδιαίτερα αποτελεί σημαντική πηγή για την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή της Ναυπακτίας στις αρχές του 13ου αιώνα. Η εικόνα που περιγράφει είναι ζοφερή. Ο πληθυσμός είχε μειωθεί και είχαν σημειωθεί μετοικεσίες εξαιτίας φυσικών καταστροφών αλλά και πειρατικών επιδρομών. Το 1294, ο Νικηφόρος Α΄ Άγγελος Δούκας Κομνηνός έδωσε τη Ναύπακτο ως προίκα στον Φίλιππο Α΄ του Τάραντα, μέλος της δυναστείας των Ανδεγαβών (Anjou), οι οποίοι έτσι παγίωσαν την κυριαρχία τους στην περιοχή για περίπου μισό αιώνα. Ο Φίλιππος οχύρωσε την πόλη και έκοψε νόμισμα κατά τα δυτικά πρότυπα. Ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Ανδρόνικου Β’ και Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγων για την τύχη του Δεσποτάτου της Ηπείρου, αλλά και η εκστρατεία του Βάλτερου Βριέννιου κατά των Καταλανών δημιούργησαν ένα κλίμα ανασφάλειας και, σταδιακά, ένα κενό εξουσίας.  Από το 1361 οι Αλβανοί, έχοντας νικήσει τις δυνάμεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου, προελαύνουν σταδιακά στη Δυτικής Ελλάδα και το 1380 γίνονται κύριοι της Ναυπάκτου.

Μετά την παράδοση της πόλης από τους Αλβανούς στους Ενετούς το 1407,  η Ναύπακτος απέκτησε νέες οχυρώσεις και ο οικισμός πήρε σχεδόν τη σημερινή του μορφή, με το κάστρο και το λιμάνι. Καθιερώνεται ως ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια του Ιονίου Πελάγους.Το 1499 ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία και τη Βενετία με στόχο τον έλεγχο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου. Οι Οθωμανοί επικράτησαν και κατέλαβαν όλες τις βενετικές κτήσεις συμπεριλαμβανομένης και της Ναυπάκτου.  Ενίσχυσαν  οχυρωματικά ακόμη περισσότερο το κάστρο και το λιμάνι και ανήγειραν πολλά δημόσια κτίρια στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή με κυριότερα τα δίδυμα κάστρα (Ρίου-Αντιρρίου), τα «Μικρά Δαρδανέλια» στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου.

Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία γινόταν ολοένα και πιο ισχυρή και έγινε ορατός ο κίνδυνος της επέκτασής της στη Δύση, οι ηγεμόνες της Ευρώπης συμμάχησαν για να την αναχαιτίσουν. Με πρωτοβουλία του  Πάπα Πίου Ε’, δημιουργήθηκε ο Ιερός Συνασπισμός με τη συμμετοχή της Ισπανίας, της Βενετίας, της Ρώμης, της Σαβοΐας, του τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών και της Γένουας. Τον Οκτώβριο του 1571, με αρχιναύαρχο του χριστιανικού στόλου τον Ισπανό πρίγκιπα Δον Χουάν, έγινε η ξακουστή Ναυμαχία της Ναυπάκτου στις εκβολές του Αχελώου κοντά στις Εχινάδες.

Η Ναυμαχίατης Ναυπάκτου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της πρώιμης νεότερης περιόδου. Έλαβε χώρα στα ανοιχτά της εισόδου του Πατραϊκού κόλπου, κοντά στις νήσους Εχινάδες και πήρε διαστάσεις Σταυροφορίας. Επρόκειτο για την τελευταία ίσως μεγάλη σύγκρουση μεταξύ της Καθολικής Χριστιανικής Δύσης και του Ισλάμ. Η Ναυμαχία σήμανε καταρχάς το τέλος των βλέψεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για ολοκληρωτική κυριαρχία στη Μεσόγειο και επέκταση στην Ιταλία και στις ακτές της Γαλλίας και της Ισπανίας. Ωστόσο, αν και χαιρετήθηκε ιδιαίτερα ως μία νίκη συμβολική, τα κράτη που απάρτιζαν την Ιερή Συμμαχία (Αψβουργική Ισπανία, Βενετία, Γένοβα, Κράτος των Ιπποτώντης Μάλτας και Παπικό Κράτος) προσπάθησαν, ο καθένας για λογαριασμό του, να συνάψει συνθήκη ειρήνης με τους Οθωμανούς προκειμένου να μην υπάρξουν επιπτώσεις στην απρόσκοπτη διεξαγωγή του εμπορίου.

Η νίκη του χριστιανικού στόλου ήταν, λοιπόν, ζωτικής ιστορικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης, αλλά δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα για τους Έλληνες, που ήλπιζαν στην αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Το 1687 οι Ενετοί με στρατηγό τον Μοροζίνι  ανακατέλαβαν τη Ναύπακτο προσωρινά ως το 1699, οπότε και  την παρέδωσαν ξανά στους Οθωμανούς, σύμφωνα με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς.  Απελευθερώθηκε τον Απρίλιο του 1829, με συνθήκη που υπόγραψε ο Αυγουστίνος Καποδίστριας, αδερφός του Έλληνα κυβερνήτη  Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος παρέμεινε στην περιοχή ως τοποτηρητής. Μετά την απελευθέρωσή της, πολλές οικογένειες αγωνιστών κυρίως από του Σούλι εγκαταστάθηκαν στην πόλη.

Πηγή: https://www.visitnafpaktia.gr/nafpaktos-2/nafpaktos-istoria/